Van de kunst
en de rand
Wie een schilderij bekijkt, ziet vaak alleen de geschilderde voorstelling op het doek of paneel. De lijst is een onderdeel van het kunstwerk waar de meeste mensen niet op letten. Zonde, want het effect ervan kan enorm zijn. Daarom staat in de tentoonstelling Van de kunst en de rand nu eens niet het schilderij zelf centraal, maar de lijst die er omheen zit.
Wat doet een strakke zwarte lijst met een schilderij? Of een rijk bewerkt, verguld exemplaar? Hoe is de smaak door de eeuwen heen veranderd? En waarom heeft een schilderij eigenlijk een lijst?
In samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) presenteert het Dordrechts Museum de expositie Van de kunst en de rand. Niet alleen om de verschillende soorten en maten te tonen, maar ook om te laten zien welke impact lijsten hebben op schilderijen en hoe een museum daarmee omgaat. De tentoonstelling brengt een aantal zeer bijzondere lijsten samen uit de collecties van de RCE en het Dordrechts Museum.
LIJSTEN DOOR DE EEUWEN HEEN
Door de eeuwen heen zijn de ideeën over wat mooi is, veranderd. Ook lijsten zijn onderhevig aan mode. Zo kregen schilderijen in de 16de eeuw een eenvoudige houten lijst, al dan niet met tekst over de inhoud van de voorstelling.
In de 17de eeuw veranderde dat: eerst kwam het matglanzende ebbenhout op en later de vergulde lijsten. Want wie geld had, wilde dat laten zien. Vanaf eind 17de eeuw raakte de republiek onder invloed van de elegante, Franse hofstijlen als de barok en de rococo. Dat is ook terug te zien in de frivole, opengewerkte lijsten. In de 19de eeuw werd het allemaal nog eens dunnetjes over gedaan: het was de periode van de neostijlen. Daar werd eind 19de eeuw een eind aan gemaakt: de art nouveau wilde letterlijk een nieuwe kunst ontwikkelen. In de 20ste eeuw werden de grenzen van de kunst verkend en langzaam maar zeker opgerekt. Ook de lijst veranderde soms mee, in vorm en functie.
Gezicht op Dordrecht
Dordrechts Museum, aankoop met steun van Vereniging Rembrandt, Mondriaan Fonds, Bedrijfsvrienden Dordrechts Museum en vele andere fondsen, bedrijven e
1651
Veel schilderijen zijn in de loop der tijd hun lijst kwijtgeraakt, veelal omdat ze regelmatig verhandeld werden. Het Dordrechts Museum probeert voor een schilderij dat geen oorspronkelijke lijst meer heeft een passend exemplaar te vinden. Soms kan een oude lijst op maat worden gemaakt, soms wordt er een nieuwe besteld. Uitgangspunt bij de keuze voor een lijst is om de oorspronkelijke situatie zoveel mogelijk te benaderen.
RIJKSDIENST VOOR HET CULTURELE ERFGOED
Voor de tentoonstelling Van de kunst en de rand werkt het Dordrechts Museum samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). De RCE verricht al enkele jaren onderzoek naar
schilderijlijsten en heeft het Platform Schilderijlijsten in Nederland opgericht, samen met Mauritshuis, Rijksmuseum en RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis.