Mooiste Van Strij
kamer weer compleet
Dordrechts Museum verwerft en restaureert ontbrekend topstuk.
Kustgezicht met schepen op woelig water en een zeeslag
Collectie Dordrechts Museum
1795
Een verborgen parel van het Dordrechts Museum is weer op z'n mooist en in z'n geheel te bezichtigen. In een uiterst zeldzame beschilderde kamer van de gebroeders Abraham en Jacob van Strij. Het is de mooiste kamer van deze rond 1800 in Dordrecht werkzame schilders en het beste wat er op dit gebied in Nederland is gemaakt.
Niet iedereen weet het, maar deze Van Strij Salon is gratis toegankelijk voor bezoekers en kan ook voor een feestelijke lunch of sfeervolle vergadering worden afgehuurd.
De kamer is voorzien van wandvullende beschilderingen die 'behangsels' genoemd worden. Geen gewoon behang, maar op grote doeken geschilderde landschappen die in de muur ingebouwd werden. Zo'n statige beschilderde ontvangstruimte werd een 'kamer in het rond' genoemd. Van de reeks behangsels ontbrak er echter nog één. Een zwart-wit reproductie gaf een indruk van het ontbrekende behangsel, maar vorig jaar kon het origineel worden aangekocht. Het is nu gerestaureerd en ingebouwd waardoor de kamer weer compleet – rond – is.
Het verhaal is rond
Het Dordrechts Museum kon in 2005 een belangrijke en zeldzame reeks van vijf behangsels van de gebroeders Abraham en Jacob van Strij uit ca. 1795 aankopen Met steun van de Vereniging Rembrandt, het Mondriaan Fonds, de gemeente Dordrecht en de bedrijfsvrienden van het Dordrechts Museum. Deze kamerbeschildering behoort zonder enige twijfel tot het beste wat de gebroeders Van Strij op dit gebied hebben gemaakt en daarmee tot de top van de behangselschilderkunst in Nederland. De behangsels werden in de periode 2007-2009 gerestaureerd en in 2010 ingebouwd in het gerenoveerde en uitgebreide Dordrechts Museum. Een reconstructie van de oorspronkelijke kamer werd naast het restaurant Art & Dining aan de Museumstraat gebouwd.
Eén van de behangselvlakken was echter als reproductie in zwart-wit toegevoegd omdat de eigenaar hiervan in 2005 nog geen afstand wilde doen. Vorig jaar bleek dat hij het alsnog wilde verkopen. Dankzij steun van de Do Felkers-Snijders Stichting kon het worden aangekocht. Dat is een heugelijk feit aangezien de reeks van zeer hoge kwaliteit is en als een van de weinige behangselkamers nog het oorspronkelijke formaat heeft.
In het verleden is dit behangselvlak in twee delen gesneden waardoor het nu bestaat uit twee nagenoeg even grote stukken. Deze zijn tegen elkaar gezet en samen ingebouwd in de Salon. Er is bewust voor gekozen om zichtbaar te laten dat de stukken ooit versneden zijn, aangezien dit het lot is wat de meeste behangsels in het verleden is overkomen. Net als met de overige stukken in de reeks waren deze behangsels ingekort waarbij een strook lucht aan de bovenzijde was omgevouwen en aan de achterzijde bewaard was gebleven. De restauratie, waarbij de behangsels het oorspronkelijke formaat hebben teruggekregen, kwam tot stand met steun van de Stichting Dioraphte.
Kustgezicht met schepen op woelig water en een zeeslag
Collectie Dordrechts Museum
1795
Algemeen over de behangsels
De behangsels zijn van hoge kwaliteit, gemaakt door enkele van de belangrijkste schilders uit de bloeiperiode van de decoratieve schilderkunst. Geschilderde ‘kamers in ’t rond’ zijn zeer kenmerkend voor de Nederlandse decoratieve schilderkunst, maar helaas is meer dan 95% verloren gegaan. De vijf zeldzame doeken die het Dordrechts Museum in 2005 verwierf, werden afzonderlijk bij Sotheby’s te koop aangeboden waardoor de serie uiteen dreigde te vallen. Het museum wist enkele uren voor de veiling tot overeenstemming te komen met de Duitse eigenaar en de serie voor Nederland te behouden. Er is altijd contact gebleven met de eigenaar waardoor de wens om het ontbrekende deel aan de reeks toe te voegen bekend was.
De reeks is zeldzaam en uniek. Van de in Dordrecht werkzame gebroeders Van Strij bevindt zich geen enkele vergelijkbare behangselkamer meer op de oorspronkelijke plaats. Bovendien zijn alle andere bekende behangsels van Jacob en Abraham van Strij fragmenten: om geplaatst te kunnen worden op een nieuwe bestemming werden behangsels vrijwel altijd versneden of ingekort. Ook de aangekochte reeks is in het verleden ingekort, maar uniek daarbij is dat de ‘overtollige’ lucht aan de bovenzijde van de doeken is omgevouwen. De behangsels konden daarom teruggebracht worden tot het originele formaat.
Landschappen
Het bijzonder fraaie ensemble wordt gekenmerkt door een verscheidenheid aan landschappen. Diverse seizoenen (zomer, herfst en winter) komen in de serie aan bod. De horizon van de landschappen bevindt zich op dezelfde hoogte waardoor de behangsels de illusie geven van een bijna doorlopend uitzicht naar buiten. Een van de belangrijkste aspecten van een ‘kamer in ’t rond’ met landschapsschilderingen was de mogelijkheid die het bood om bewoners zich als het ware binnenshuis buiten te laten wanen.
De landschappen zijn van hoge kwaliteit en tonen prachtig de karakteristieke kenmerken van de schilderkunst van de gebroeders Van Strij. Rond 1800 probeerden Jacob en Abraham van Strij hun voorgangers uit de Gouden Eeuw te overtreffen in helderheid en warmte door zonnige landschappen te schilderen in een helder licht. In de manier waarop de landschappen zijn weergegeven toont zich vooral de bekwaamheid van Jacob van Strij. Het formidabele Havengezicht met schepen in kalm water bij een kade laat dit goed zien. Indrukwekkende schepen liggen voor anker in fraai stil water. In het verschiet de karakteristieke toren van de Groothoofdspoort. Het stuk straalt een grote harmonie en rust uit en behoort ongetwijfeld tot de beste stukken van Jacob van Strij. Er is geen zuchtje wind te bekennen en het late zonlicht is door de kunstenaar prachtig weergegeven.
Alleen het havengezicht is door Jacob van Strij gesigneerd. Hij zal echter niet verantwoordelijk geweest zijn voor het gehele ensemble. De serie zal uit het samenwerkingsverband tussen de beide broers zijn ontstaan, waarbij vermoedelijk Jacob de verschillende landschappen voor zijn rekening nam en zijn oudere broer Abraham de figuratie. De figuren in het Winterlandschap met kinderen op het ijs onder een brug bijvoorbeeld zijn onmiskenbaar van de hand van Abraham. Het motief van sleeënde kinderen komen we ook tegen op zijn veel kleinere ezelschilderijen. Het feit dat alleen Jacob de serie heeft gesigneerd, wijst er waarschijnlijk op dat hij het hoofdaandeel in de serie had.
De behangselreeks en het onderzoek dat de afgelopen jaren naar de gebroeders Van Strij is verricht, geven steeds meer inzicht in de werkwijze van de broers en hun ‘schilderswinkel’ in Dordrecht. Zo blijkt onder andere ook uit de in het Dordrechts Museum bewaard gebleven ateliernalatenschap dat Abraham waarschijnlijk grotendeels verantwoordelijk was voor het ontwerp van de decoraties en betimmeringen van de kamer terwijl Jacob de voorstellingen voor de behangsels ontwierp en grotendeels uitvoerde. Jacob was immers de landschapsspecialist terwijl Abraham vooral genrestukken schilderde. De huidige indeling van de wanden van de behangselkamer is gebaseerd op ontwerpen van Abraham van Strij zoals aanwezig in de ateliernalatenschap.