Amerikaanse portretten van Jan Veth teruggevonden en gerestaureerd

Naar de Amerikaanse portretten van Veth was lang gezocht. Ze doken precies op in aanloop naar de grote overzichtstentoonstelling over Jan Veth die 18 februari 2023 opent in het Dordrechts Museum. Dat het Dordrechts Museum deze schilderijen kon verwerven, is uniek. Van alle portretten die Veth tijdens zijn bezoeken aan Amerika maakte, zijn alleen deze twee terug gevonden. De stukken zijn gerestaureerd en straks te zien op de tentoonstelling Het oog van Jan Veth. Schilder en criticus rond 1900.

De in Dordrecht geboren Jan Veth (1864-1925) was schilder, graveur, schrijver, criticus en kunsthistoricus. Als geliefd portrettist en invloedrijk schrijver van kunstkritieken begaf hij zich in het hart van de Hollandse kunstwereld. Jan Veth ontwikkelde zich als één van de meest gewilde portretschilders van zijn tijd, die zijn modellen raak en met uiterste precisie vastlegde. Veth legde een groot aantal tijdgenoten van naam en faam vast op het doek maar maakte in zijn vrije tijd ook innemende schilderijen van ‘onbekende’ Nederlanders. Zijn realistische en zorgvuldige benadering werd ook in het buitenland opgemerkt. Veth reisde voor opdrachten veel naar Duitsland. Uiteindelijk werd hij zelfs via zijn Duitse connecties uitgenodigd om in Amerika portretten te schilderen.

Amerika

Eind oktober 1909 vertrok de kunstenaar voor het eerst met de Holland-Amerika Lijn richting de Verenigde Staten. Hij bleef daar vier maanden en schilderde portretten van (voornamelijk) Duitse migranten. Het echtpaar Schniewind behoorde tot die kring. Veth schilderde Helen Schniewind-Greeff tijdens deze eerste reis. Haar echtgenoot Henry Schniewind werd tijdens een tweede bezoek, een jaar later, geportretteerd. De portretten zijn vlotter geschilderd dan Veth gewoon was te doen. Waar hij in Europa de tijd nam om – in zijn eigen woorden – ‘het blijvende in een persoon uit te drukken’, moest hij in New York snel doorwerken. Dat hoge werktempo is terug te zien in de opzet van de schilderijen, de snelle penseelstreken en grof uitgewerkte gelaatsuitdrukkingen. Na de restauratie werd deze snelle werkwijze nog beter zichtbaar.

De restauratie

Na aankomst in Dordrecht zijn zowel de schilderijen als de originele lijsten gerestaureerd. De doeken waren niet in optimale conditie. Het verouderde vernis was erg donker geworden en bij restauraties in het verleden waren schades aan de verf grootschalig overgeschilderd. ‘De verf is op veel plaatsen beschadigd tot op de witte grondlaag’, vertelt restaurator Lidwien Speleers. 'Bij de vernisafname en verwijdering van de overschilderingen kwamen niet alleen deze schades naar boven maar werden ook de oorspronkelijke koele tonen weer zichtbaar. Ook de vlugge toets en de schetsmatige opzet van de portretten werden duidelijker'. De restaurator retoucheerde de beschadigde delen en bracht een nieuwe vernislaag aan.

Onbekend werk

Dat het museum deze schilderijen kon verwerven is uniek. Van de zeker twaalf portretten die Veth tijdens zijn bezoeken aan New York maakte, zijn alleen deze twee terug gevonden. De wens was groot om het Amerikaanse avontuur van Jan Veth op de tentoonstelling te kunnen laten zien. Het Amerikaanse succes van Jan Veth kan dan eindelijk in beeld worden gebracht als onderdeel van zijn glansrijke, internationale carrière.