Kunst verrijkt

Zijn eerste solotentoonstelling had Robert Zandvliet (1970) in 1996 in het Dordrechts Museum. In de afgelopen twintig jaar verwierf het museum geregeld werk van hem. Van handzame schilderijen tot de vijftig meter lange muurschildering Aan 't Groothoofd, die Zandvliet in 2019 in de ruimte naast het museumrestaurant Art & Dining maakte. Hiervoor liet hij zich onder andere door schilderijen uit de museumcollectie inspireren. De schenking van Zonder titel uit 2021 onderstreept Zandvliets bijzondere relatie met het museum en de persoonlijke band met Peter Schoon.

Dordtenaar Johan de Witt komt in de Collectie Dordrecht vaker voor. Op schilderijen, prenten en penningen en in tal van historische documenten. Zijn vrouw, burgemeestersdochter Wendela Bicker, krijgt door Kensmils portret een gezicht. Er bestond geen huwelijksportret van het paar. In de nieuwe aanwinst doemen Johan en Wendela op, levensgroot en ten voeten uit. Daarmee doen dit portret denken aan Van Hoogstratens portret van Sir Norton Knatchbull of Rembrandts Marten en Oopjen.

Kensmil maakt met haar werk vragen los over macht, rijkdom en vrijheid in de 17de eeuw. Keerzijde van 'de gouden eeuw' was het systeem van kolonisatie en slavernij overzee. Maar ook dichterbij woedde soms harde strijd. Johan werd in het Rampjaar 1672 bruut vermoord, samen met zijn broer Cornelis. Bij Kensmil schemert de geschiedenis door de verf heen. Zij maakt geen gepolijst spiegelbeeld, zoals de statige portretten uit de 17de eeuw. Het Huwelijksportret zindert van dubbelzinnigheden: lief en leed, historie en actualiteit.

Sir Norton Knatchbull, een vooraanstaand Engels politicus en geleerde, is levensgroot en ten voeten uit afgebeeld: een van de duurste, meest exclusieve manieren om geportretteerd te worden. Levensgrote portretten zoals dit – te vergelijken met Rembrandts Marten en Oopjen – zijn door Hollandse meesters maar heel weinig geschilderd. In Engeland was dit type portret gebruikelijker. Het schilderij geeft een uniek beeld van de ambities en internationale carrière van een van Rembrandts belangrijkste leerlingen. Van Hoogstraten maakte verschillende reizen door Europa. Van 1662 tot 1667 woonde hij in Londen. Knatchbull was daar zijn belangrijkste opdrachtgever. De aanwinst laat zien hoe Van Hoogstraten zich aanpaste aan de Britse smaak: de houding van Sir Norton is ontleend aan bekende portretten van onder andere Anthony van Dyck, die grote invloed had op de ontwikkeling van dit genre in Engeland.

Aelbert Cuyp (1620-1691) is nooit in Italië geweest. De hoge bergen en het warme, zuidelijke licht in zijn landschappen nam hij over van Jan Both, die in 1642 uit Italië terugkeerde. Both heeft Cuyp letterlijk het licht laten zien. Op het schilderij met de Ponte Molle, een beroemde Romeinse brug, draait alles om licht: de warme gloed van een ondergaande zon. Rechts is nog net het gouden schijnsel te zien dat ieder ogenblik achter de steile berg kan verdwijnen. Een magisch moment, waarvan ook de figuren op de voorgrond even lijken te genieten. De vrouw op de ezel kijkt om en vangt prachtig de laatste zonnestralen op. Het is een schoolvoorbeeld van contre jour- of tegenlicht. De zon is buiten het zicht en als het ware achter het schilderij geplaatst. Op deze manier weet Both licht-donker contrasten en een enorme diepte te creëren. Het schilderij wordt beschouwd als een van zijn laatste werken. Het is alsof hij nog één keer een masterclass Italiaans licht geeft. Cuyp moet dit soort werken van Both vol bewondering hebben bestudeerd.

Het betreft een unieke vondst. Schilderijen uit de 16de eeuw duiken niet vaak op en uit Dordrecht vrijwel nooit. Dit werk werd volgens de kunsthandelaar gevonden op een rommelmarkt in Parijs. Toen was nog niet bekend hoe zeldzaam het is en voor wie het oorspronkelijk is gemaakt. Nog tijdens de kunstbeurs kon de afgebeelde familie met behulp van experts geïdentificeerd worden en werd de afkomst van het paneel uit Dordrecht bevestigd. De Bedrijfsvrienden Dordrechts Museum, die dit jaar 25 jaar bestaan, kwamen snel in actie en maakten vervolgens de aankoop mogelijk. Het jubileumjaar wordt vanaf juni gevierd met een tentoonstelling waar alle werken te zien zijn die (mede) door steun van de Bedrijfsvrienden zijn verworven. Deze recente aanwinst is de 25ste aankoop door de Bedrijfsvrienden die de collectie van het Dordrechts Museum versterkt. Het behoort nu tot de oudste schilderijen in de collectie.

Het betreft het schilderij Zelfportret in bosrijk landschap. Tholen maakte het werk in 1895, op 35-jarige leeftijd. Het schilderij werd door het Dordrechts Museum bij toeval ontdekt in een privécollectie. Het bestaan ervan was bekend, maar lange tijd was onduidelijk waar het zich bevond. Het schilderij is waarschijnlijk altijd in bezit van dezelfde familie geweest. De grootvader van de eigenaar had erg goede banden met diverse Nederlandse kunstenaars en kocht in de eerste decennia van de 20ste eeuw werken aan van onder andere Isaac Israëls en W.B. Tholen. De eigenaar bleek bereid het zelfportret van Tholen te verkopen aan het Dordrechts Museum.

Het schilderij is bijzonder omdat er geen enkel vergelijkbaar zelfportret van Tholen of zijn tijdgenoten bekend is. Het is een monumentaal en ingetogen zelfportret in een unieke landschappelijke setting. Juist deze compositie maakt het werk zo uniek voor zijn tijd. Het zelfportret vormt een belangrijke aanvulling op het werk van Tholen in de collectie van het Dordrechts Museum – zoals het prachtige Zomers Boerenlandschap – en daarmee op de collectie 19de-eeuwse schilderkunst. Ook heeft het Dordrechts Museum een unieke deelcollectie (zelf)portretten van kunstenaars, van de 16de eeuw tot nu, die als een kralensnoer door de verzameling van zes eeuwen Nederlandse schilderkunst heen loopt.

Johan Barthold Jongkind (1819-1891) is een sleutelfiguur in de Europese schilderkunst van de 19de eeuw. Hij was een belangrijke schakel in de ontwikkeling van de moderne schilderkunst en met recht een voorloper van het impressionisme. Met zijn rake observaties en zijn directe, losse manier van schilderen waren Jongkinds schilderijen en aquarellen belangrijk voor de Franse kunstenaars. Vanuit de Hollandse, realistische traditie gaf Jongkind de aanzet tot het impressionisme in Frankrijk.

321 DELEN

Het is een unieke kans om een servies van zo’n omvang én met een bijzondere herkomst te verwerven. Hoewel er in de loop der tijd natuurlijk her en der een bord of schaal gesneuveld is, bestaat het nog altijd uit maar liefst 321 delen! Enkele borden zijn voorzien van de tekst Monsieur Aart van der Kaa et Madame Geertrude Willemszen Son-Epouse 1794. Het is heel goed mogelijk dat van deze borden het kersverse bruidspaar at ten tijde van het huwelijksdiner. Het servies is een prachtige toevoeging op de collectie Dordrecht en toont hoe er werd geleefd in de hogere kringen.

SCHENKING 2014

16 foto’s van George Hendrik Breitner werden geschonken, welke te zien waren in de tentoonstelling Foto’s van Breitner.
Breitner was een belangrijke vertegenwoordiger van het Amsterdamse Impressionisme, schilderde het stadsleven. De straat was zijn voornaamste onderwerp. Daar nam hij ook veel van zijn foto’s: dienstmeisjes en kruiers, de kermis en de markt, bouwputten en heistellingen. Breitner had vanaf zijn vroege jaren al een bijzondere belangstelling voor militairen en hun paarden. Ook daarvan maakte hij foto’s.

Het Dordrechts Museum heeft op de TEFAF in Maastricht een uniek plafondstuk kunnen verwerven. Met steun van de Vereniging Rembrandt, het VSBfonds en de Bedrijfsvrienden Dordrechts Museum is het vogelstuk van Busschop aangekocht. Een fraaie aanwinst voor de decoratieve schilderkunst in het museum. De fabelachtige vogels passen prachtig tussen de eend van Cuyp en de vogelbehangsels van Schouman.

Kinderportretten waarin het buitenleven wordt verheerlijkt, waren een specialiteit van Jacob Cuyp. Dit schilderij maakte hij samen met zijn zoon, landschapspecialist Aelbert. Zo werkten ze wel vaker samen aan één schilderij. Jacob schilderde hier waarschijnlijk de kinderen en dieren. Aelbert zorgde voor het landschap met de warme gouden gloed, zijn handelsmerk. Met de aankoop van dit monumentale portret kan het museum niet alleen de eigen specialismen van vader en zoon Cuyp, maar ook hun samenwerking prachtig laten zien.

Serie van vijf behangsels

Aangekocht met steun van de Mondriaanstichting, de Vereniging Rembrandt, de Gemeente Dordrecht en de Bedrijfsvrienden Dordrechts Museum. In 2005 deed het Dordrechts Museum een bijzondere aankoop. Vijf zeldzame behangselschilderingen van de Dordtse schilders Jacob en Abraham van Strij konden als serie worden gekocht, vlak voordat ze ieder afzonderlijk zouden worden geveild. De schilderingen bleken afkomstig uit een pand aan de Groenmarkt in Dordrecht. De Van Strijs maakten ze op bestelling, precies passend in de kamerbetimmering. Een ‘kamer in ’t rond’ werd dit ook wel genoemd.

Om het effect van zo’n 18de-eeuwse kamer zichtbaar te maken, werd bij de verbouwing van het Dordrechts Museum in 2010 een reconstructie uitgewerkt: een hedendaagse vertaling van een kamer in ’t rond. Zowel de aankoop van de behangsels, als deze bijzondere reconstructie werd mede mogelijk gemaakt door de Bedrijfsvrienden Dordrechts Museum.

Ongeëvenaard is Van Strij in zijn heldere, warme en zonnige uitvoering. Dit late werk, een jaar voor zijn dood gemaakt, vult het geringe aantal genrestukken van Abraham van Strij in de collectie van het Dordrechts Museum dan ook prachtig aan.

Aangekocht in 2002 met steun van Bedrijfsvrienden Dordrechts Museum, Vrijwilligers van het Dordrechts Museum. In 2002 was dit schilderij voor het eerst voor publiek te zien op een overzichtstentoonstelling van Jacob Cuyp in het Dordrechts Museum. Nog tijdens de expositie werd het aangekocht.

In 1999 bracht de Franse kunsthandelaar Jean Francois Heim dit meesterlijke portret van Marie, Prinses van New Orléans op de markt. Het Dordrechts Museum wilde het graag verwerven. In de rijke Schefferverzameling van het museum bevonden zich al schetsen en gipsmodellen van de hand van Marie zelf, maar een goed voorbeeld van de relatie tussen Scheffer en zijn favoriete leerling ontbrak. De Bedrijfsvrienden Dordrechts Museum waren zo genereus om het koninklijk portret aan te kopen en aan het museum te schenken.

De Hemelse en Aardse Liefde was in particulier bezit. Hoewel het Dordrechts Museum als enige een vrijwel volledig overzicht kon geven van de ontwikkelingen in het oeuvre van deze beroemde 19de-eeuwse meester, ontbrak een werk uit diens klassieke periode. Met de aankoop van De Hemelse en Aardse Liefde kon hierin worden voorzien.

Er zijn meerdere portretten van Margaretha de Geer en haar man bekend. Het meest beroemd zijn de pendanten, nu in de National Gallery in Londen, die Rembrandt omstreeks 1661 schilderde. Alle andere portretten van de beide echtelieden zijn door Dordtse kunstenaars vervaardigd.  Cuyp heeft Margaretha twee maal geportretteerd, diens zoon Aelbert één keer. Maes heeft Margaretha in de periode 1660-1669 maar liefst drie keer geschilderd.